Door een reclamefolder van het taleninstituut Succes uit Amsterdam ging vader maar liefst 3 talen leren via een schriftelijke cursus. Hoewel de stof vaak kinderachtig was, en Frans en Engels hem niet lagen, heeft hij toch voldoende Duits geleerd om een boek te kunnen lezen en een brief te kunnen schrijven.
Door de verslechterende verlichtingsproblemen aan het eind van de oorlog werd besloten om een plaatselijke elektriciteitsvoorziening te maken. De melkfabriek in de Schutten zou stroom opwekken, de palen moest grootvader leveren, en iedereen die stroom wilde hebben moest zelf de aansluiting betalen. Voor alles klaar was, was de oorlog voorbij en petroleum weer verkrijgbaar. Toch waren veel mensen blij met de elektriciteit.

In 1918 werd de ongevallenwet en de 8 urige werkdag ingevoerd, maar er werd niet streng de hand aan gehouden. 's Zomers werd er 10 uur per dag gewerkt.

In 1919 als moeder 10 jaar oud is sterft grootvader Kornelis Spijkerboer, en staat opoe er alleen voor. Voor haar duurt het leven zonder man nog 55 jaar, tot ze op 95-jarige leeftijd sterft.

In oktober 1919 ging vader een half jaar naar de Eerste Technische School voor de Bouwkunde in Zwolle aan het eind van de Melkmarkt vlakbij het Rode Torenplein. De school was boven een herberg, en in verband met de tramtijden kwam vader 's morgens altijd iets te laat. Als de directeur vader aan hoorde komen riep hij naar beneden: "Van Boven kom boven", woordspelingen die ook ik ondervonden heb (wiskunde leraar bij bespreking proefwerk: ééntje heeft het meer van boven bekeken).
Voor vader heeft die cursus goed voldaan. In diezelfde tijd vroeg de gemeente Oldebroek een controleur op bouwzaken. Helaas voor vader, die hierop had gesolliciteerd, werd hij te jong bevonden (18 jaar).
In 1920 maakte vader een tekening voor een gebouw van de Boerenleenbank in Oldebroek. Aangezien grootvader in het bestuur van de bank zat kon hij het werk niet zelf uitvoeren. Wat al vaker voorgekomen was, en dat gebeurde nu weer bij het bouwen van de bank, was dat arbeiders soms met zijn tweeën een heel gebouw zetten, en daarna zelf als aannemer begonnen. Mogelijk hadden ze het idee gekregen dat ze vanaf dat ogenblik voldoende kennis hadden. Uiteraard waren de vestigingseisen ook niet zo streng als tegenwoordig.

Begin 1920 moest vader in militaire dienst, naar de Kromhoutkazerne in Utrecht. Hij had al langer last van een zwerende vinger, en op aanraden van huisarts Harting meldde hij zich toen ziek. Als hij verklaren wilde dat hij deze ontsteking niet in het leger had gekregen kon hij gratis geopereerd worden. Om diezelfde reden kreeg hij meteen ontslag uit militaire dienst, zij het na drie weken en zonder pink. Vader was 1.55m lang, net boven de ondergrens voor dienst en woog toen 100 pond. Hoewel vader nauwelijks rookte, is hij op aanraden van de dokter definitief met roken gestopt.


In 1920 kocht grootvader houtbewerkings- machines, een vlak en vandikte schaafmachine en een cirkelzaag met langgatboor. Ze hebben lang dienst gedaan, de laatste zelfs tot 1970. Motorisch gaven ze wel problemen, ze werden aangedreven door benzinemotoren, die enkele keren vervangen moesten worden. Pas toen ze de beschikking kregen over krachtstroom waren de problemen voorbij. Het drijfwerk was eerst aan de zolder, later ondergronds, en tenslotte verdwenen, toen ze voor elke machine een motor hadden.

Zelf herinner ik me dat in de aangrenzende "landbouwschuur" een aandrijving van de machines plaats vond met een centrale motor, met het aandrijfwerk onderaan de zolder opgehangen. Ik vond het heel fascinerend, maar het was lang niet ongevaarlijk met al die grotendeels onbeschermde assen en vooral riemen.

1921 - 1930

Er werd niet alleen gewerkt voor arme mensen, ook bij vooraanstaande Oldebroekers moest het nodige verbouwd worden. In 1921 werkte vader bijvoorbeeld op Huize Oldhorst van graaf Van Bijland. Ook noemt vader kleine werkjes op Bornheim, een buitenhuis aan de Looweg, nu op militair terrein gelegen. Het waren eigenaardige mensen, meneer Bos en zijn Duitse vrouw: zo werd een gestorven hond met een "begrafenis" naar zijn graf gebracht. Het huis lag erg afgelegen en eens was er heftig op de deur geklopt, maar ze hadden niet open durven doen. De volgende morgen zagen ze een man die zich aan een boom verhangen had, een familielid van de vrouw. Grootvader kreeg de opdracht om een kist te maken en bezocht de begrafenis.
Toen ik in mijn jeugdjaren eens door de kamp zwierf, bezocht ik het terrein. Het in de bossen gelegen erf was herkenbaar en ik vond een overblijfsel van een kelder.

Begin 1923 kreeg vader de kans om zijn bouwkundecursus af te maken, zo druk waren ze voor die tijd geweest. Tegen het eind van de cursus begon vaders voet dik te worden, en kreeg hij moeite met het lopen. Het begin van een vier jaar durende lijdensweg. Vader moest rust nemen, wat inhield veel stil zitten, in de zon zitten en goed eten. In 1924 werd de voet geopereerd en bleef hij zes weken in het ziekenhuis. De voet herstelde niet helemaal goed, nog lang bleef er etter uit komen.
Om zijn kennis uit te breiden deed vader in 1925 een schriftelijke cursus voor bouwkundig opzichter bij het PBNA in Arnhem, en het volgend voorjaar een voorbereidend examen wiskunde in Amsterdam. Hij logeerde daar bij Jan Visser die met een Oldebroekse getrouwd was. Hier heeft hij heel wat van Amsterdam gezien.
Ik herinner mij dat ik als kind in Amsterdam kwam en mijn ogen uit keek, wat moet dat voor vader geweest zijn, hoewel veel ouder dan ik toen, om als plattelandsjongen in een grote stad rond te dolen.

In de zomer van 1925, op 10 augustus om ongeveer 5 uur in de avond, werd de hemel pikdonker door de bewolking, en heftige windstoten kwamen aanzetten uit het zuidoosten. Het was een en al geweld in de lucht, je kon bijna niks meer zien, maar het was ook gauw over.
Het was de wervelstorm die in Borculo in de Achterhoek had huisgehouden.

Nog steeds kon vader niet goed lopen, en nam toen de boekhouding over van grootvader, na weer een schriftelijke cursus hiervoor gevolgd te hebben.
Grootvader kocht met enkele anderen een dorsmachine en vaders broer Rijk werd hierop machinist, het feitelijke begin van Rijks eigen bedrijf.
Eind 1925 brak bij Zalk de IJsseldijk door, na een lange periode van veel regen. Ook de Broeklanden en Oosterwolde liepen onder. Toen de vorst inviel ontstonden prachtige ijsbanen (kon vader schaatsen?), en bij het zakken van het water kwam het ijs op het land te liggen.
Eind 1926 werd de voet voor de tweede maal geopereerd, en pas eind januari mocht hij weer lopen. Navraag bij de chirurg leerde dat vader waarschijnlijk tbc had (gehad). Hij kreeg de geruststelling dat als het voor zijn 30ste niet terugkwam hij er voorgoed af zou zijn.

In 1927 werd het leven weer iets normaler voor vader, hij ging naar Luctor, hielp bij de zondagsschool en bezocht de vergadering van de jongelingsvereeniging (CJV). De voet genas langzamerhand maar zeker. Voor de CJV ging vader begunstigersgeld ophalen bij burgemeester Van Sytzama die op Schouwenburg woonde, de eerste keer dat hij op dat landgoed kwam. Later ging hij als afgevaardigde van de CJV zelfs naar Enschede, waar hij bij een eenvoudige arbeider logeerde, die zo bleek de volgende morgen, zijn eigen bed had afgestaan.
In september ging hij naar de Delto, een landbouwtentoonstelling in Deventer, en later naar een electriciteitstentoonstelling in Zwolle. Samen met Aalt Fikse (later naar Canada geëmigreerd) en broer Rijk gingen ze op de fiets naar de Ernst Sillemhoeve (bij Lage Vuursche, Soest), een conferentieoord en buitenhuis van de CJV. De heenweg duurde zes uur, twee nachten later ging de terugweg in 4 uur.
Aan het eind van het jaar maakte hij in 55 uur een eiken bureau, dat ik mij noch kan herinneren, en na veel omzwervingen nu uiteindelijk in mijn bezit is, zij het licht beschadigd.
In deze tijd kocht hij voor 150 gulden een motor, een op een scooter lijkende Neracar. Het rijbewijs ontbrak nog, dat verstrekt moest worden door graaf Van Bijland van Oldhorst. Op diens vraag of vader rijden kon antwoordde hij bevestigend, waarop hij zonder rijproef te hebben afgelegd, het gewenste papiertje kreeg.

In 1929 brandden in het Winkeldorp 5 woningen af, waaronder dat van vaders tante, de weduwe van Willem Stouwdam. Ook de fietsenwerkplaats van haar zoon Rijk ging in vlammen op.

Rijk Stouwdam had een fietsenzaak en verkocht schaatsen. Met het laatste kreeg hij grote bekendheid. Zijn zoon heeft uiteindelijk de zaak verkocht, maar nog steeds heet de winkel Stouwdam. Bijna elke Nederlandse schaats- en skeelerliefhebber kende deze Oldebroeker winkel, gelegen aan de Zuiderzeestraatweg in het "Winkeldarp". Het bedrijf is nu gevestigd aan de Rondweg in Wezep.

Augustus 1928 ging vader met grootvader naar Den Haag en kocht daar een dorsmachine, die enkele dagen later van het station op 't Harde door broer Rijk van de trein afgehaald werd. Nu kon de dorsmachine zelf rijden.
(Dit is voor mij niet duidelijk. Bedoelde vader dat dit een machine was die op wielen stond en/of was hij gemotoriseerd? Vóór die tijd kwamen er paarden aan te pas).

Het begin van Van Bovens Bouwbedrijf kan gedateerd worden op eind 1930, als grootvader de timmerzaak en het dorsbedrijf over doet aan zijn 3 zonen. Jacob zou voor de boerderij zorgen, Rijk ging dorsen en vader bleef in de timmerzaak en deed tevens de boekhouding van alles.
De broers hielpen bij het timmeren als dat kon of nodig was. Al in mei 1934 stapt Jacob uit de zaak en eind 1941 ook Rijk, waarna vader de zaak alleen drijft.
Voor de precieze plaats van het bedrijf in 1933 en na 1957 zie Van Bovens Bouwbedrijf terrein.

Zus Evertje trouwde op 22 mei met neef Jacob van de Werfhorst. Vader wilde ook graag trouwen en had er al eens met de huisarts en de ziekenhuisdirecteur over gehad of zijn ziekte een belemmering kon wezen voor een huwelijk, maar dezen voorzagen geen problemen.

1930 was een druk jaar geweest en zou gevolgd worden door de magere, later beruchte jaren dertig. In Luctor vonden dat jaar belangrijke dingen plaats. Doordat in de hervormde kerk 'zwaarder' werd gepreekt gingen meerdere gezinnen over naar Luctor. Vooral deze nieuwkomers verlangden naar een meer kerkelijke gemeenschap.
Omdat er de laatste jaren Vrij Evangelische predikanten in Luctor gepreekt hadden, voelde genoemde groep zich hier toe aangetrokken, en zo kwam er een scheiding tot stand. Eerst werden er gescheiden kerkdiensten gehouden, later bouwden deze "vrij evangelischen" hun eigen kerk en traden helemaal uit. Deze scheiding heeft veel ellende veroorzaakt tussen, maar ook binnen gezinnen. Luctor (het gebouw) was nu zo groot geworden dat er een platform gebouwd werd om de zaal te verkleinen. Vanaf dat ogenblik is vader samen met Hendrik Dekker voorganger geworden in Luctor en heeft dat bijna 40 jaar volgehouden.

De onderwijzer Arend van de Weg was in aanraking gekomen met het blad "Licht en Liefde" van Hilbrand Boschma, een blad dat in de 1e WO ontstaan was en overduidelijk tegen oorlog stelling koos. Dit blaadje kreeg grote invloed op het denken van grootvader en later van vader. Na de 2e WO werd vader lid van "Kerk en Vrede", een anti-militaristische vereniging, en bezocht meerdere conferenties. Vader heeft het betreurd dat in latere jaren deze geest uit Luctor verdween, en plaatsmaakte voor een meer orthodoxe opvatting, waarin oorlogen in bepaalde gevallen door God gewild konden zijn.

In 1930 kreeg grootvader een radiotoestel. Hij luisterde vooral naar de preken, als er te vaak of te lang gezongen werd, zette hij het toestel uit.

1931 - 1940

Op 15 januari 1931 trouwde vaders broer Rijk met Harmpje Spronk.
Bij het platenleggen op de schuur van Rijk stapte vader op een losliggende plaat en viel naar beneden op de dorsmachine. Hij bezeerde zijn elleboog, en later bleek het bot gescheurd te zijn. Na drie weken rust ging vader weer aan het werk maar zou altijd last houden van zijn elleboog, de bewegelijkheid was sterk beperkt.
In 1932 bouwde vader voor de gemeente de eierhal (het olde station?) en had toen een grote tegenslag. 's Nachts viel er veel regen, waardoor de dakplanken, waar nog geen asfalt op lag, kletsnat werden en opzwelden.
In juni ging vader op de fiets naar Lunteren, naar de Landdag van het Leger des Heils.

Dan leert vader een meisje kennen op een niet alledaagse wijze. Tijdens een samenkomst geeft hij een lied op om te zingen en gelijk met hem doet ook een meisje dat met het zelfde lied. Vader voelde dat als de leiding van God. Dezelfde avond schreef hij haar een brief en ontving de volgende dag haar jawoord.

Op 8 juni 1933 trouwde hij met mijn moeder, Hendrika Spijkerboer.

Het volgend jaar trouwde ook vaders broer Jacob met Lub Spijkerboer, een zus van moeder.

Het was een magere tijd, het waren de crisisjaren volgend op het beruchte jaar 1929, de krach op Wallstreet, al weet ik niet wat hiervan in Oldebroek doordrong. Vader verdiende in 1935 ƒ 650,--, het loon van een arbeider bedroeg ongeveer 30 cent per uur. De werkeloosheid en daarmee de armoe was zo erg dat arbeiders smeekten om werk en ze genoegen namen met 25 cent per uur.
Desondanks werden er fietstochten gemaakt met de CJV over de Veluwe en naar Giethoorn, en met de bus naar de Achterhoek.

Grootvader en grootmoeder aan het begin van de jaren dertig.

Grootmoeder stierf op 8 juni 1936, ze had maagkanker, en kon al dagenlang niks eten. Ze had een moeilijk leven gehad met veel ziekte, zorgen en drukte om haar heen.

In 1936 werd de omzetbelasting ingevoerd, die veel administratie vereiste. Er waren vier percentages (2,3,4, en 6) en steeds moest uitgezocht worden welk percentage toegepast moest worden. Vader begon veel machinaal werk te doen voor andere aannemers, zoals kozijnen, ramen, deuren en spiltrappen maken. Er was weinig werk en de prijzen van materiaal waren laag, maar de aannemers schreven nog lager in, vaak zelfs onder de kostprijs.
In 1938 kocht vader een boortafel, passend op de 2 jaar eerder aangeschafte pennenbank, zodat nu ook met de langgatboor gewerkt kon worden.
Dit jaar verschenen voor het eerst de vacantiebonnen en ook de beruchte rijwielplaatjes voor ƒ 2,50. Dezen waren voor werklozen gratis, zij het dat er dan een gat in zat. Elke fiets die op de weg kwam moest er eentje hebben. Ze werden met een touwtje vastgemaakt waardoor ze ook op een andere fiets gebruikt konden worden. Dezelfde pennenbank bezorgde vader een gapende wond toen hij een ogenblik werd afgeleid en te dicht bij de nog lopende beitel kwam. Weer moest vader enige weken werkeloos toekijken, maar het was de crisistijd.

De beruchtste jaren waren 1937 en 1938, waarin er bijna geen werk was. Er werd veel op voorraad gemaakt, zoals ladders, stoven, broeiramen, bijenkasten, tuinbanken, kruiwagens, keukentrapjes, en 6 tafels voor het landbouwhuis.
Goosen Schoonhoven kwam in dienst (een "knecht" die voor ons kinderen zo ongeveer bij de inventaris hoorde), en vader kocht een fototoestel, waar hij veel plezier aan beleefde.

In de herfst van 1939 was de oorlog in het buitenland al begonnen, al bleef het in het begin aan de fronten rustig. Nederland werd gemobiliseerd, en hiermee kwam er meer werk, maar broers van vader en moeder waren wel onder de wapenen.
Op 29 maart 1940 kreeg vader telefoon met nummer 46, meer abonnees waren er op dat tijdstip niet . Het was de ouderwetse uitvoering, eerst draaien, dan opbellen naar het postkantoor, waarna er werd doorverbonden met het gevraagde nummer.
Begin mei 1940 gaat vader met Dries den Herder naar de bondsdag van het CJV in Apeldoorn, onder de dreiging van de naderende oorlog. Op 10 mei breekt het geweld los en raakt Nederland bezet. De soldaten komen weer thuis.

Dan komt er een einde aan een generatie (van vaders kant), als op 9 december 1940 grootvader (hierboven zittend: eind 30-er jaren, waarschijnlijk al weduwnaar) aan een beroerte sterft , na een aantal dagen bewusteloos te zijn geweest. Grootvader sterft zoals hij geleefd heeft, rustig en kalm. Heel vaak hebben (arme) mensen vader verteld wat een goede man grootvader geweest was.
Op 13 december is hij naast grootmoeder in het dubbele graf begraven, op de steen staat een foto van hen beiden.

Aan het eind van hun leven hebben mijn grootouders een betrekkelijke welvaart gekend. Toch hebben ze genoeg problemen gehad. Grootvader moest tot zijn 40e voor zijn moeder zorgen en grootmoeder is langdurig ziek geweest. Het ergste dat ze in hun gezin meegemaakt hebben, was het verlies van hun dochtertje Coba (bijna 4) aan kroep, waar ze niet eens een foto van hadden.
De foto die op de openingsbladzijde van dit webboek staat van het gezin met toendertijd 3 kinderen is juist daarom gemaakt. Vader vertelde dat grootvader ook op hoge leeftijd nog tranen in z'n ogen kreeg als hij over Coba sprak.

Vreemd genoeg heb ik nooit gehoord hoe dit geweest moet zijn voor mijn grootouders van moederskant. Zij verloren zes kinderen. Van hun vier oudste kinderen, 2 tweelingen, overleefde maar één kind (deze drie kinderen liggen begraven op het oude kerkhof in Oldebroek tegenover de Westerweg).

1941 - 1950

In de loop van 1941 begon er vrij veel werk te komen. Door de erfenis van grootvader had vader een redelijke som geld in handen en kocht hiervoor in België nieuwe machines: een moderne vlak- en vandiktebank, lintzaagmachine, cirkelzaagmachine en een wagenmakersmachine, en tegelijkertijd verkocht hij de oude machines. Aangezien de Duitsers geen uitvoervergunning wilden geven voor België gingen koop en verkoop niet door.
In september werden de eerste arbeiders gevorderd voor werk in Duitsland.
Aan het eind van dit jaar verliet Rijk de firma, omdat hij voldoende werk had in zijn loonbedrijf, zodat vader nu de enige eigenaar was. In 1943 wordt het werk steeds minder en hout is moeilijk te krijgen. De bomen die vader nog op de kop weet te tikken, krijgen niet de tijd om te drogen. Van Lans koopt vader een personenauto, die op dat tijdstip nog bij een boer onder het hooi staat, en hij pas na de oorlog kan gebruiken. Na de oorlog moeten de rijbewijzen ingeleverd worden en krijgt vader tot zijn grote blijdschap een rijbewijs voor personen- en vrachtauto's in plaats van het motorrijbewijs dat hij al had. Al in 1936 begon vader last te krijgen van doofheid, krijgt er in latere jaren steeds meer problemen mee, ook in de oorlog, en raakt uiteindelijk op zijn oude dag helemaal doof aan zijn rechteroor .

In de vakantie van 1943 gaan ze met de kinderen op de fiets een dag naar het strand "Polsmaten"bij Nunspeet.

In november wordt de werkplaats door de Duitsers gevorderd om de houten bovenbouw van de vrachtwagens te herstellen of te vernieuwen. Pa en de knechten hoeven niet te helpen, maar kunnen er zelf niet werken. Alles wordt betaald. In gesprekken met enkele Duitse soldaten merkt vader dat de meesten van hen de oorlog zat waren, al zaten er ook echte nazi's tussen. Na een waarschuwing van een goede Duitser let vader iets beter op zijn woorden als hij met hen over de oorlog en Hitler praat.

In 1944 zaagt vader een stukje van zijn duim af, maar koopt ook in Amsterdam enkele machines en elektromotoren.

Op 26 november valt er een afgedwaalde geallieerde bom, voor de werkplaats, tussen de oude kunstmestschuur en het huis van Rijk. Deze bom was waarschijnlijk voor de Zuiderzeestraatweg bedoeld, maar ook werd geopperd dat er in de kunstmestschuur, die een glazen koepel had, licht had gebrand(?). Voor het hele land golden verduisteringsmaatregelen om de geallieerde vliegtuigen geen herkennningspunten te geven.
Kunstmestschuur en Rijks woning (grootvaders boerderij) raakten zwaar beschadigd en van vaders huis sprongen de ruiten. Gelukkig konden ze noodglas krijgen, karton waarin kleine stukjes glas waren vastgezet.

De boerderij die grootvader heeft gebouwd is verdwenen. De bouwtekening is bewaard gebleven.
Op de foto links zie je helemaal achteraan, tussen de kunstmestschuur linksvoor en de werkplaats midden achter, een klein stukje van de achterkant van de boerderij.
Rechts vooraan is het huis dat vader voor zichzelf bouwde, mijn ouderlijk huis. Op de voorgrond is mijn opoe Spijkerboer met de was bezig (?)

Dan breekt de hongerwinter aan, waarin onafzienbare rijen mensen uit het westen met karren en fietsen over de Zuiderzeestraatweg trekken, soms wel 10.000 op één dag, op zoek naar onderdak en vooral voedsel. Vaak moesten ze voor deze mensen de kar repareren, of gaven hun eigen karren mee. Achter de karren liepen vrouwen of meisjes, soms nog kinderen, want de mannen liepen het risico opgepakt te worden. Als ze al iets te pakken hadden kunnen krijgen werd het soms bij de IJsselbrug afgepakt.
Niet alle boeren lieten zich van hun beste kant zien, hetgeen soms begrijpelijk was, daar er tussen die trekkers minder gunstige types zaten (zwarthandelaren).
Het lopen op de Zuiderzeestraatweg was niet zonder risico's, daar de Engelse en Amerikaanse vliegtuigen op Duitse wagens schoten, en missers waren geen uitzondering.
Zo werd thuis door het dak geschoten, waarvan ik de gaten 40 jaar later nog aantrof. Ik kon mij niet eens herinneren dat ik ze ooit gezien had in mijn jeugd.

In de herfst moesten alle mannen zich melden bij het gemeentehuis en werden de persoonsbewijzen afgenomen. Al deze mannen werden enige dagen later opgeroepen en moesten toen bij de IJssel loopgraven graven. Weinigen gingen, maar werden de volgende dag uit hun huizen gehaald. Zo ook vader, die van het kantoor werd geplukt, en na nog snel gegeten te hebben lopend richting Elburg ging. Na controle konden de meesten weer vertrekken, maar de volgende dagen kwamen ze wel opdraven bij de IJssel. Daar vader een stijve arm had, mocht hij naar een dokter in Zwolle en kwam van het ene kantoor op het andere. Uiteindelijk vond hij op een kantoor zijn persoonsbewijs en van een goede Nederlander kreeg hij de zijne terug. Vader was weer vrij man op de wegen.

Vanwege de aanhoudende beschietingen werd er in de aangepaste kleine kelder geslapen, op het laatst met 6 kinderen. Tijdens de spoorwegstaking kreeg vader met anderen de opdracht om de spoorweg op een bepaald punt te bewaken. Het stelde uiteraard weinig voor en ze besloten maar terug te gaan, zonder dat er ooit iets van werd gehoord.
Met "Dolle Dinsdag" werd de hond (Trix?), die de wegtrekkende Duitsers en N.S.B.ers nablafte, in zijn keel geschoten, waardoor hij enkele weken niet heeft kunnen eten.

Half april 1945 werd de Veluwe door de Canadezen bevrijd, en kwam er volop werk los. Van een zwager van gemeentearchitect Lans, die in Oldebroek ondergedoken had gezeten en bij de spoorwegen werkte, kreeg vader de opdracht om het beschadigde stationsgebouw in 't Harde op te knappen.
In de nazomer kwam de geldzuivering, al het papiergeld moest ingeleverd worden en iedereen kreeg tijdelijk één tientje, voordat het ingeleverde geld - minus een tientje - werd terugbetaald. De schade door de vallende bom in de oorlog werd door de verzekering betaald. Lastig was dat zowel brandstof als bouwmaterialen op de bon gingen. Alleen zakelijk gereden kilometers telden mee voor de toewijzing van brandstof, maar uiteraard werd er gesmokkeld met privekilometers.

In 1946 werd voor broer Rijk een nieuwe woning gebouwd.

Na de oorlog bleef er veel materiaal van de geallieerden over, en bij een sloper in Ede kochten vader en Rijk allebei een jeep en een aanhanger, zonder banden en wielen. Hoe die auto's thuis kwamen weet vader niet meer. In 's Hertogenbosch kocht vader vliegveldmatten om als steigerplanken te gebruiken.
De beschadigde kunstmestschuur werd door vader opgeknapt en gehuurd, en later gekocht. Werk bleef er van de gemeente Oldebroek, en van particulieren van heinde en verre. Ook Luctor vergde het nodige onderhoud. Tijdelijk was er ook werk voor het maken van houten wielen, maar na enkele jaren loopt dit werk achteruit als luchtbanden volop hun intrede doen.
In 1947 heeft vader met het transport van lang materiaal een ongeluk waarbij een arbeider gewond raakt en uiteindelijk overlijdt. Naast de hieruit voortvloeiende financiële schade,die even een onmogelijk op te brengen last blijkt, blijft dit ongeluk hem lang achtervolgen. De toekomst lijkt vader een ondoordringbare duisternis, het heeft hem lang onzeker gemaakt. Drie jaar later krijgt vader buiten zijn schuld weer een ongeluk waarbij de chauffeur van de tegenligger ernstig gewond raakt, maar wel geneest. Dit maakt een dusdanige indruk op hem dat hij tijdelijk zijn broer Rijk als chauffeur in dienst neemt .

Dit is het beeld dat vader in 1947 gezien heeft als hij door Oldebroek reed. Links van de weg achteraan zie je het "nieuwe" gemeentehuis, er voor valt het hoge huis van "Gerringa" op. Oldebroek was nog erg landelijk.

De kunstmestschuur werd in 1949 voor 20 gulden per week aan Kee Fikse verhuurd voor zijn garagebedrijf. Vader betrok de oude werkplaats weer.
In 1950 gaan mijn ouders een week naar een buitenverblijf van de Doopsgezinden in Driebergen.

Door de moeilijkheden die vader gehad had met de verzekering vanwege het overlijden van een arbeider, begint hij er in 1950 over te denken om te gaan emigreren naar Nieuw Zeeland. Het hiervoor benodigde adres van opvang in dat land kreeg vader van Kerk en Vrede, waar hij lid van was, een afdeling van de Internationale broederschap der verzoening. Het betrof een commune op het Zuidereiland, die vader heel geschikt leek, terwijl ook die commune positief stond tegenover vaders aanvraag.

Deze commune was de christelijke en antimilitaristische ¨riverside community¨ , nog steeds bestaand, al is de christelijke oorsprong afgezwakt. Van in het begin duidelijk antimilitaristisch met een sterke community leider is het nu een meer "zweverige" commune geworden (joga, muziek, mantra), maar nog steeds een commune.

Ondanks herhaalde navraag kwam er maar geen schot in de zaak, niet in Den Haag , maar ook niet in Nieuw Zeeland. Het ministerie van justitie had bezwaren, zonder dat deze toegelicht werden. In 1953 besluit vader ermee te stoppen en heeft er achteraf geen spijt van. Als mijn oudste broer het later probeert mislukt het weer.

Later krijgt vader een vermoeden van de oorzaak. Enige jaren voor zijn aanvraag had hij in een plaatselijke krant zijn bezwaren geuit in verband met een actie tegen afscheiding van Nederlands Indië. Bovendien was vader lid van een anti-militaristische beweging en zou hij zich in Nieuw Zeeland bij een commune aansluiten met dezelfde ideeën. Dit betekende dat vader, terwijl Europa in de Koude Oorlog zat, verdacht werd van communistische ideeën, waartegen in Europa en in Nieuw Zeeland grote angst bestond.
De foto hiernaast van ons gezin in 1953(?) is mogelijk gemaakt als een afscheidsfoto van Nederland.

Hans van Boven